Bảo hiểm xã hội đã trở thành một phần quan trọng trong cuộc sống của người lao động. Bởi lẽ có bảo hiểm thì sẽ có một khoản đảm bảo cho cuộc sống của bạn khi gặp vấn đề về sức khỏe hay khi hết tuổi lao động. Tuy nhiên, vẫn còn khá nhiều người chưa thực sự hiểu rõ về các vấn đề liên quan đến bảo hiểm. Mời bạn đọc cùng tham khảo các thông tin qua bài viết sau đây.
Bảo hiểm xã hội là gì?
Hiện nay, nội dung liên quan của hệ thống bảo hiểm xã hội (BHXH) đã được quy định rõ trong “Luật BHXH năm 2014” và các văn bản hướng dẫn thi hành. Tại khoản 1 Điều 3 Luật BHXH 2014 quy định về bảo hiểm xã hội như sau:
- Bảo hiểm xã hội giúp người lao động bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập khi người lao động bị cắt giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thương tật, thai sản bệnh nghề nghiệp hoặc hết thời gian lao động.
- Hệ thống bảo hiểm xã hội Việt Nam do nhà nước tổ chức và bảo đảm thực hiện theo các quy định của hệ thống pháp luật bảo hiểm xã hội nhằm bảo vệ những quyền lợi của người tham gia bảo hiểm xã hội.
Sổ bảo hiểm xã hội là gì?
Sổ bảo hiểm xã hội dùng làm căn cứ để giải quyết những quyền lợi bảo hiểm xã hội của người tham gia bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật. Thông tin trên sổ bao gồm thời gian làm việc, quá trình đóng và hưởng BHXH.
Có mấy loại bảo hiểm xã hội?
Theo quy định tại Điều 3 Luật BHXH 2014, BHXH bao gồm hai loại: BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện. Cách hiểu về từng loại bảo hiểm như sau:
- Bảo hiểm xã hội bắt buộc là hình thức bảo hiểm xã hội mà người lao động và người sử dụng lao động do nhà nước tổ chức bắt buộc phải tham gia.
- Bảo hiểm xã hội tự nguyện là một hình thức dành cho những nguòi lao động tự do, do Nhà nước tổ chức, người tham gia có thể lựa chọn mức đóng và cũng như hình thức đóng phù hợp với thu nhập của mình, Nhà nước có chính sách hỗ trợ người tham gia bảo hiểm xã hội hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.
Như tên gọi của từng loại, người lao động và người sử dụng phải tham gia BHXH bắt buộc nếu thuộc đối tượng của pháp luật. Còn đối với BHXH tự nguyện, người lao động có thể lựa chọn tham gia bảo hiểm hoặc không tham gia bảo hiểm.
Nguyên tắc của bảo hiểm xã hội Việt Nam
- Bảo hiểm xã hội được tính phù hợp với mức đóng và thời hạn đóng, được chia cho các đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội.
- Các khoản đóng BHXH bắt buộc được tính theo tiền lương hàng tháng của người lao động. Mức đóng BHXH tự nguyện được tính theo mức thu nhập hàng tháng do người lao động lựa chọn.
- Người lao động có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc và thời gian đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng chế độ hưu trí và tử tuất theo thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội. Thời gian đóng bảo hiểm xã hội đã tính hưởng bảo hiểm xã hội một lần thì không tính vào thời gian tính hưởng chế độ bảo hiểm xã hội.
Các chế độ BHXH Việt Nam
Các chế độ BHXH Việt Nam hiện nay bao gồm 6 chế độ chính là: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất và bảo hiểm thất nghiệp.
Chế độ ốm đau
Chế độ ốm đau dành cho người lao động đã tham gia BHXH bị ốm đau hoặc tại nạn lao động và có xác nhận của tổ chức, cơ sở y tế. Người lao động sẽ được nghỉ và hưởng chế độ của lao động theo quy định của Luật Bảo Hiểm Xã Hội Việt Nam. Tùy vào tính chất của mỗi ngành nghề lao động, người lao động sẽ nhận được mức hưởng khác nhau. Thời gian nghỉ ốm đau của người lao động đã tham gia BHXH không quá 30 ngày. Nếu bạn chưa hồi phục sức khỏe trong khoảng thời gian này thì sẽ được nghỉ theo chế độ nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau ốm đau theo đúng quy định của pháp luật.
Chế độ thai sản
Chế độ thai sản dành cho các đối tượng là lao động nữ có đủ điều kiện hưởng trợ cấp của các chế độ của thai sản. Nếu lao động nữ sinh con hoặc nhận nuôi con dưới 6 tuổi đủ điều kiện hưởng chế độ của thai sản thì sẽ nhận hỗ trợ 1 lần từ BHXH một khoản bằng 2 lần tháng lương cơ sở trong thời gian nghỉ hưởng chế độ.
Nếu lao động nữ khi sinh con không đóng BHXH mà chồng tham gia thì khi đó chồng sẽ nhận hỗ trợ 1 lần từ BHXH một khoản bằng 2 lần tháng lương cơ sở trong thời gian vợ nghỉ sinh con. Người lao động nữ hưởng chế độ thai sản trong vòng 30 ngày mà chưa đủ sức khỏe để đi làm tiếp thì sẽ nghỉ từ 5 đến 10 ngày theo chế độ nghỉ dưỡng sức và phục hồi sức khỏe của quy định bảo hiểm xã hội.
Chế độ tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp
Người lao động tham gia BHXH không may bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp cũng được hưởng trợ cấp theo quy định của BHXHVN. Nếu đủ điều kiện, người lao động sẽ nhận trợ cấp 1 lần hoặc theo tháng tùy theo mức độ ảnh hưởng tới sức khỏe. Ngoài các trợ cấp bảo hiểm về thu nhập hàng tháng, người lao động còn được hưởng các trợ cấp về phương tiện đi lại, gậy chống, các công cụ sinh hoạt để nhằm giúp cho người lao động nhanh chóng khỏe mạnh.
Chế độ hưu trí
Người lao động đến tuổi nghỉ hưu hoặc do suy giảm sức khỏe, không thể lao động theo quy định của tổ chức Bảo Hiểm Xã Hội Việt Nam và đóng đủ 20 năm BHXH sẽ nhận được tiền hưu trí hàng tháng tùy thuộc vào mức tham gia và khoản tiền đóng BHXH.
Đối với người tham gia bảo hiểm xã hội chưa tham gia đủ 20 năm mà đến tuổi về hưu hoặc khi nghỉ việc chưa tham gia đủ 20 năm tiền bảo hiểm xã hội có thể lên trực tiếp các tổ chức, cơ quan BHXH để yêu cầu thanh toán bảo hiểm xã hội để hưởng mức hưởng bảo hiểm xã hội 1 lần
Chế độ tử tuất
Người tham gia BHXH khi bị tử vong do bệnh tật, tai nạn… sẽ được BHXH trợ cấp mai táng, hỗ trợ tử tuất hàng tháng và trợ cấp tử tuất mỗi tuần theo quy định của tổ chức, cơ quan bảo hiểm xã hội. Đây là phần thu nhập hỗ trợ cho thân nhân người tham gia BHXH khi gặp bất trắc và tử vong. Mức trợ cấp tử tuất hàng tháng phụ thuộc vào mức lương cơ sở của người tham gia bảo hiểm tại thời điểm đang tham gia. Mức trợ cấp tử tuất hàng tuần phụ thuộc vào thời gian tham gia bảo hiểm xã hội và mức đóng bảo hiểm hàng tháng.
Chế độ bảo hiểm thất nghiệp
Bảo hiểm thất nghiệp là bảo hiểm nhằm hỗ trợ người lao động mất đi thu nhập hàng tháng do thất nghiệp. Điều kiện hưởng chế độ thất nghiệp khi người lao động đóng đủ quỹ thất nghiệp trong bảo hiểm xã hội trên 12 tháng trước 24 tháng kể từ ngày thất nghiệp. Thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp nhiều hay ít phụ thuộc vào thời gian đóng bảo hiểm thất nghiệp. Mức hưởng trợ cấp hàng tháng sẽ tính bằng 60% mức đóng khi tham gia bảo hiểm trước khi thất nghiệp 6 tháng.
Quyền lợi và trách nhiệm của người lao động khi tham gia bảo hiểm
Người lao động có quyền và nghĩa vụ khi tham gia đóng BHXH.
Quyền của người lao động
- Được tham gia và hưởng những chế độ của BHXH theo quy định.
- Cấp phát và quản lý sổ BHXH.
- Nhận lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội đầy đủ, kịp thời theo một trong các phương thức chi trả sau đây:
- Cung cấp trực tiếp cho cơ quan bảo hiểm xã hội hoặc cơ quan dịch vụ được cơ quan bảo hiểm xã hội ủy quyền;
- Thông qua tài khoản mà người lao động đã đăng ký tại ngân hàng trước đó;
- Thông qua người sử dụng lao động đã đóng bảo hiểm xã hội.
- Bảo hiểm y tế được hưởng trong các trường hợp sau:
- Nhận lương hưu;
- Sinh con, nhận con nuôi trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản;
- Xin nghỉ việc hưởng trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hàng tháng;
- Người lao động mắc bệnh thuộc danh mục bệnh cần chữa trị dài ngày do Bộ Y tế công bố được hưởng trợ cấp ốm đau.
- Những người đủ các điều kiện quy định tại Điều 45 khoản 1 (b) của Luật bảo hiểm mà đang bảo lưu thời hạn đóng bảo hiểm xã hội thì chủ động đi khám sức khỏe và giám định mức suy giảm sức lao động; nếu đủ điều kiện tham gia bảo hiểm xã hội thì đóng tiền khám chữa bệnh, phí giám định.
- Được phép ủy quyền cho người khác nhận thay lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội.
- Được người sử dụng lao động cung cấp các thông tin về việc đóng bảo hiểm 6 tháng một lần; mức đóng bảo hiểm xã hội được cơ quan bảo hiểm xã hội phê duyệt và đóng hàng năm; người sử dụng lao động và cơ quan bảo hiểm xã hội phải cung cấp tình trạng đóng, hưởng bảo hiểm xã hội.
- Xử lý các khiếu nại, tố cáo, khởi kiện về bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật.
Trách nhiệm của người lao động
- Cần đóng đủ số tiền bảo hiểm theo đúng quy định của pháp luật.
- Tuân thủ các quy tắc lập hồ sơ BHXH.
- Giữ sổ bảo hiểm xã hội.
Quyền lợi và trách nhiệm của người sử dụng lao động khi tham gia bảo hiểm xã hội
Người sử dụng lao động cần lưu ý đến các quyền và trách nhiệm sau:
Những quyền lợi của người sử dụng lao động
- Từ chối thực hiện các yêu cầu vi phạm Luật BHXH.
- Giải quyết khiếu nại, tố cáo, khởi kiện về bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật.
Những trách nhiệm của người sử dụng lao động khi tham gia BHXH
- Lập hồ sơ sổ BHXH, đóng, hưởng BHXH của người lao động.
- Đóng bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật, đúng quy định của Luật bảo hiểm xã hội, hàng tháng đóng từ tiền lương của người lao động, đồng thời đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội.
- Giới thiệu người lao động đáp ứng yêu cầu của “Luật Bảo hiểm xã hội” đến Hội đồng Giám định y khoa để khám sức khỏe và giám định mức suy giảm khả năng lao động.
- Cần phối hợp với cơ quan bảo hiểm xã hội để chi trả trợ cấp bảo hiểm xã hội cho người lao động.
- Cần phối hợp với cơ quan BHXH trả sổ bảo hiểm xã hội cho người lao động, xác nhận người lao động chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc hoặc thời gian đóng bảo hiểm xã hội khi thôi việc.
- Cung cấp chính xác, đầy đủ, kịp thời thông tin, tài liệu liên quan đến việc đóng, hưởng bảo hiểm xã hội theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và cơ quan bảo hiểm xã hội.
- Công khai tình hình đóng bảo hiểm xã hội của người lao động 6 tháng một lần; cung cấp thông tin về việc đóng bảo hiểm xã hội của người lao động khi người lao động hoặc liên đoàn lao động yêu cầu.
- Thông tin đóng bảo hiểm xã hội của người lao động do cơ quan bảo hiểm xã hội cung cấp được công khai hàng năm theo quy định.
Tiền lương tính đóng bảo hiểm xã hội là bao nhiêu?
Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Tiền lương tháng của người lao động đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương quốc gia, bao gồm:
- Hưởng lương theo quân hàm, cấp bậc quân hàm.
- Những phụ cấp về chức vụ, phụ cấp thâm niên vượt khung và phụ cấp thâm niên nghề (nếu có).
Tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của người lao động theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động xác định, bao gồm:
- Tiền lương.
- Phụ cấp lương.
- Những khoản bổ sung khác quy định của luật pháp.
Trong đó, tiền lương đóng BHXH tối đa = 20 x mức lương cơ sở = 29,8 triệu đồng.
Bảo hiểm xã hội tự nguyện
Người lao động có thể tự lựa chọn mức thu nhập để đóng bảo hiểm xã hội nhưng có những hạn chế về mức tối thiểu và tối đa sau đây:
- Mức thu nhập tối thiểu = chuẩn nghèo khu vực nông thôn = 700.000 đồng.
- Thu nhập tối đa = 20 x lương cơ bản = 29,8 triệu đồng.
Căn cứ: Điều 87 Luật BHXH 2014.
Phương thức đóng tiền bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội bắt buộc
Tiền bảo hiểm xã hội của người lao động sẽ được trả thông qua người sử dụng lao động. Theo quy định tại Điều 86 Luật Bảo hiểm xã hội 2014, người sử dụng sẽ đóng bảo hiểm theo các hình thức sau:
- Đóng cửa hàng tháng.
- Thanh toán theo sản phẩm hoặc số tiền: hàng tháng, 3 tháng một lần, 6 tháng một lần.
Bảo hiểm xã hội tự nguyện
Người lao động có thể lựa chọn một trong các hình thức tại Điều 9 Khoản 1 Nghị định số 134/2015 / NĐ-CP:
- Thanh toán hàng tháng;
- Thanh toán 03 tháng một lần;
- Định kỳ thanh toán 6 tháng một lần;
- Thanh toán 12 tháng một lần;
- Trả một lần cho nhiều năm trong tương lai, nhưng không quá 5 năm một lần
- Người tham gia bảo hiểm xã hội đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định mà thời gian đóng bảo hiểm xã hội không quá 10 năm (120 tháng) thì được cộng dồn đủ 20 năm. Hưởng lương hưu hàng năm.
Cách Thức kiểm tra thông tin tham gia BHXH
Người lao động có thể hỏi thông tin về việc tham gia BHXH của mình theo 3 cách sau:
- Tra cứu BHXH trực tuyến trên Cổng thông tin BHXH Việt Nam.
- Nhắn tin qua số điện thoại 8079.
- BH QT {mã số bảo BHXH} gửi đến số điện thoại 8079.
- BH QT {mã số bảo hiểm xã hội} {từ tháng-năm} {đến tháng-năm} gửi đến số điện thoại 8079.
- BH QT {mã số bảo hiểm xã hội} {từ năm} {đến năm} gửi đến số điện thoại 8079.
- Sử dụng phần mềm VssID trên điện thoại di động
VssID là một ứng dụng cung cấp các thông tin trên thiết bị di động chính thức của BHXH Việt Nam. Qua đây nhằm thiết lập các kênh liên lạc, thu thập thông tin và cung cấp các dịch vụ công cho các đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội với cơ quan bảo hiểm một cách nhanh chóng và tiện nghi. Ứng dụng này và những thông tin của cá nhân trên ứng dụng còn là một hình thức thay thế và có giá trị tương đương với thẻ Bảo hiểm y tế, và thông báo về quá trình đóng Bảo hiểm xã hội trong thực hiện các giao dịch.
Qua những thông tin mà Bank Teller chia sẻ trên, bạn đọc đã hiểu rõ hơn về bảo hiểm xã hội là gì và những thông tin liên quan khi tham gia bảo hiểm xã hội. Hi vọng các bạn sẽ tham gia đầy đủ bảo hiểm xã hội để được hưởng những quyền lợi mà nó mang lại. Và đặc biệt bạn sẽ có một khoản lương hưu để an dưỡng tuổi già!